Hesperian Health Guides
ស្វែងយល់ពីការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺកាមរោគ ដើម្បីបង្ការវា
វិគី ព័ត៌មាន សុខភាព > សកម្មភាពដើម្បីសុខភាពរបស់ស្ត្រី > ជំពូក ៥ ៖ ការបង្ការជំងឺកាមរោគ > ស្វែងយល់ពីការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺកាមរោគ ដើម្បីបង្ការវា
ការរួមភេទដែលមិនមានការការពារ។ រាល់ជំងឺកាមរោគទាំងអស់ អាចឆ្លងពីអ្នកផ្ទុកមេរោគ ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត ប្រសិនបើប្តីប្រពន្ធរួមភេទ(ដោយដាក់លិង្គបញ្ចូលទ្វារមាស) ឬរួមភេទតាមគូថ ដោយមិនប្រើស្រោមអនាម័យ។
ការរួមភេទដោយប្រើមាត់។ ជំងឺកាមរោគក៏អាចឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតផងដែរ ប្រសិនបើប្តីប្រពន្ធរួមភេទដោយប្រើមាត់(ដាក់មាត់លើលិង្គ ទ្វារមាស ឬរន្ធគូថ) ដោយមិនប្រើស្រោមអនាម័យ ឬបន្ទះជ័រឡាតិចស្តើង(latex barrier) នៅចន្លោះមាត់និងប្រដាប់ភេទនោះទេ។ មេរោគអេដស៍កម្រឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមការរួមភេទដោយប្រើមាត់ណាស់ ប៉ុន្តែជំងឺកាមរោគដទៃទៀត ដូចជាប្រមេះទឹកបាយ អ៊ែរប៉េសផ្លូវបន្តពូជ និងមេរោគ HPV ជាដើម អាចឆ្លងយ៉ាងងាយតាមរបៀបនេះ។
ជំងឺកាមរោគទាំងអស់សុទ្ធតែអាចឆ្លងក្នុងអំឡុងពេលរួមភេទ ប៉ុន្តែជំងឺកាមរោគខ្លះ ក៏អាចឆ្លងតាមរបៀបផ្សេងទៀតផងដែរ។
ពីម្តាយទៅកូន។ ស្ត្រីអាចចម្លងជំងឺកាមរោគស្ទើរគ្រប់ប្រភេទ ទៅដល់ទារក ក្នុងអំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ ឬពេលសម្រាល។ អេដស៍ជាជំងឺកាមរោគតែមួយគត់ដែលអាចឆ្លងពីម្តាយទៅកូនតាមរយៈការបំបៅដោះ។
ការចាក់បញ្ចូលឈាម។ មនុស្សម្នាក់អាចឆ្លងជំងឺអេដស៍ ជំងឺស្វាយ ឬជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេឬសេ តាមរយៈការបញ្ចូលឈាមដែលមិនត្រូវបានធ្វើតេស្ត៍បញ្ជាក់ថាគ្មានផ្ទុកនូវមេរោគដែលបង្កជំងឺទាំងនេះ។
ការចាក់សឺរ៉ាំង ការចោះទម្លុះស្បែក ឬការចាក់សាក់ ដោយប្រើម្ជុលឬវត្ថុមុតស្រួចដែលមិនត្រូវបានរម្ងាប់មេរោគ។ ម្ជុលឬវត្ថុមុតស្រួចដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីចាក់បញ្ចូលថ្នាំ ចោះទម្លុះស្បែក កោរ ឬចាក់សាក់លើមនុស្សដែលមានជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេ ឬមេរោគអេដស៍ អាចចម្លងមេរោគទាំងនោះ ប្រសិនបើយកវត្ថុទាំងនោះទៅប្រើលើមនុស្សម្នាក់ទៀត។ គួរប្រើម្ជុលថ្មី ឬឧបករណ៍ដែលបានរម្ងាប់មេរោគជានិច្ច រាល់ពេលដែលធ្វើការចាក់បញ្ចូល ចោះទម្លុះស្បែក កោរ ឬចាក់សាក់។
មនុស្សម្នាក់អាចមានជំងឺកាមរោគច្រើនជាងមួយមុខក្នុងពេលតែមួយ។ ការមានជំងឺកាមរោគមួយមុខ ធ្វើឲ្យឱកាសឆ្លងជំងឺកាមរោគផ្សេងទៀត កាន់តែខ្ពស់ ព្រោះមេរោគនោះធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធការពាររាងកាយចុះខ្សោយ។ ខ្ទុះចេញពីលិង្គឬទ្វារមាស ឬដំបៅលើស្បែក ធ្វើឲ្យមេរោគកាន់តែងាយឆ្លងចូលទៅក្នុងរាងកាយថែមទៀត។
មាតិកា
ជំងឺកាមរោគងាយឆ្លងពីបុរសទៅស្ត្រីជាង
មានមូលហេតុ ៣យ៉ាង ដែលបញ្ជាក់ថារាងកាយរបស់ស្ត្រី ងាយឆ្លងជំងឺកាមរោគជាងរាងកាយរបស់បុរស។
- ទឹកកាមរបស់បុរសដែលមានជំងឺកាមរោគ ផ្ទុកទៅដោយមេរោគច្រើនជាងនៅក្នុងទឹករំអិលទ្វារមាសរបស់ស្ត្រីដែលមានជំងឺកាមរោគ ដូច្នេះនៅពេលបុរសបញ្ចេញទឹកកាមទៅក្នុងស្ត្រី ស្ត្រីនឹងទទួលមេរោគយ៉ាងច្រើនពីបុរស។ រីឯបរិមាណមេរោគដែលបុរសទទួលពីស្ត្រី គឺមានតិចជាង ដោយសារបុរសគ្រាន់តែដាក់លិង្គទៅក្នុងប្រដាប់ភេទរបស់ស្ត្រីប៉ុណ្ណោះ។
- នៅពេលបុរសដែលមានជំងឺកាមរោគ រួមភេទដោយមិនមានការការពារ ហើយបញ្ចេញទឹកកាមទៅក្នុងស្ត្រី នោះទឹកកាមរបស់គាត់នឹងស្ថិតនៅក្នុងរាងកាយរបស់ស្ត្រីយ៉ាងយូរ ដូច្នេះមេរោគមានពេលវេលាកាន់តែច្រើន ហើយរស់នៅក្នុងស្ថានភាពអំណោយផលក្នុងការបង្កជាជំងឺដល់ស្ត្រី។ ការលាងជម្រះផ្នែកខាងក្នុងនៃទ្វារមាសបន្ទាប់ពីរួមភេទ នឹងមិនអាចជម្រះទឹកកាមបុរសចេញអស់នោះទេ។
- ស្បែករបស់ទ្វារមាសនិងរន្ធគូថ មានសភាពស្តើង និងងាយដាច់រលាត់ក្នុងពេលរួមភេទ, រីឯស្បែករបស់លិង្គ មានសភាពក្រាស់ជាង។ ដូច្នេះមេរោគអាចឆ្លងកាត់តាមស្បែកស្តើងនៅក្នុងរាងកាយស្ត្រី ងាយស្រួលជាងតាមស្បែកខាងក្រៅនៃលិង្គ។
ការបង្ការជំងឺកាមរោគ
ការរួមភេទដោយសុវត្ថិភាព មានន័យថាជាការរួមភេទតាមរបៀបផ្សេងៗដែលបង្ការ ឬកាត់បន្ថយឱកាសនៃការឆ្លងជំងឺកាមរោគរវាងដៃគូទាំងពីរ។ វាមានន័យថា មានការប៉ះពាល់តិចតួចបំផុត ជាមួយស្បែកនៃប្រដាប់ភេទរបស់ដៃគូអ្នក និងមិនឲ្យទឹករំអិលពីលិង្គឬទ្វារមាសរបស់ដៃគូ ប៉ះនឹងប្រដាប់ភេទឬមាត់របស់អ្នកទេ (មើលទំព័រ 90 និង 130 ដល់ 133 សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម)។ ការរួមភេទដោយសុវត្ថិភាព កាន់តែអាចកើតឡើងបាន នៅពេលដែលស្ត្រីអាចជជែកអំពីការរួមភេទជាមួយដៃគូគាត់បាន (មើលទំព័រ 99 ដល់ 130), និងនៅពេលដែលសហគមន៍ លើកកម្ពស់ស្ថានភាពដែលបង្កើនអំណាចដល់ក្មេងស្រីនិងស្ត្រី រួមទាំងការអប់រំ និងសេវាសុខភាពសម្រាប់ការធ្វើតេស្ត៍និងព្យាបាលជំងឺកាមរោគផងដែរ។
របៀបឆ្លងរាលដាលនៃមេរោគដោយសារការរួមភេទជាមួយដៃគូច្រើន
ការយល់ដឹងពីរបៀបមួយចំនួនដែលសម្ពន្ធផ្លូវភេទ ធ្វើឲ្យឆ្លងរាលនៃជំងឺកាមរោគ អាចជួយឲ្យប្រជាជនយល់ដឹងពីសារសំខាន់នៃការបង្ការជំងឺកាមរោគនៅក្នុងសម្ពន្ធគ្រប់ប្រភេទ។ ស្ត្រីជាច្រើនចង់ជឿជាក់ថា ពួកគេអាចការពារខ្លួនបានតាមរយៈភាពស្មោះត្រង់ចំពោះប្តីរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែវាមានលទ្ធផលល្អតែប្រសិនបើដៃគូទាំងពីរ មានភាពស្មោះត្រង់ប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនមានជំងឺកាមរោគឡើយនៅមុនពេលពួកគេចាប់ផ្តើមរួមរស់ជាមួយគ្នា។
សកម្មភាពនេះអាចជួយឲ្យអ្នកចូលរួម មើលឃើញពីរបៀបដែលជំងឺឆ្លង អាចរាលដាលទូទាំងសហគមន៍ ទោះបីមានមនុស្សតែមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះដែលមានដៃគូរួមភេទច្រើន។
សកម្មភាព
ល្បែងចាប់ដៃ
សកម្មភាពនេះ ប្រើប្រាស់ជំងឺអេដស៍ជាឧទាហរណ៍ ប៉ុន្តែរាល់ជំងឺកាមរោគទាំងអស់អាចឆ្លងរាលដាលតាមរបៀបដូចគ្នានេះ។
រៀបចំក្រដាសតូចមួយសម្រាប់មនុស្សម្នាក់។ គូសរង្វង់លើក្រដាស ៣សន្លឹក។ គូសសញ្ញាខ្វែងនៅលើក្រដាសមួយសន្លឹក។ ក្រៅពីនោះ ទុកនៅទទេ។ បត់ក្រដាសដើម្បីកុំឲ្យឃើញសញ្ញាខ្វែង។
- សកម្មភាពនេះអាចជួយឲ្យអ្នកចូលរួម មើលឃើញពីរបៀបដែលជំងឺឆ្លង អាចរាលដាលទូទាំងសហគមន៍ ទោះបីមានមនុស្សតែមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះដែលមានដៃគូរួមភេទច្រើន។
សួស្តី។ ខ្ញុំសុំចាប់ដៃបន្តិចមើល៍។ខ្ញុំក៏ចង់ចាប់ដៃបងដែរ! - ប្រាប់ឲ្យពួកគេដើរជុំវិញ ហើយចាប់ដៃមនុស្ស ៣នាក់ រួចអង្គុយចុះ។
- ប្រាប់អ្នកដែលបានក្រដាសមានសញ្ញាខ្វែង ឲ្យក្រោកឈរ។ ប្រាប់អ្នកគ្រប់គ្នាដែលបានចាប់ដៃជាមួយគាត់ ឲ្យក្រោកឈរផងដែរ។ ប្រាប់អ្នកដែលកំពុងអង្គុយ ហើយដែលបានចាប់ដៃជាមួយអ្នកដែលកំពុងឈរ ឲ្យក្រោកឈរដែរ។ ធ្វើបែបនេះជាបន្តបន្ទាប់ រហូតមនុស្សគ្រប់គ្នាក្រោកឈរ។
ពន្យល់ថា ចំពោះសកម្មភាពនេះ សញ្ញាខ្វែងគឺតំណាងឲ្យមេរោគអេដស៍ ហើយការចាប់ដៃជាមួយអ្នកដែលកាន់សញ្ញាខ្វែងនេះ តំណាងឲ្យការរួមភេទដែលមិនមានការការពារ។ នេះមានន័យថា គ្រប់គ្នាដែលកំពុងឈរ សុទ្ធតែអាចឆ្លងមេរោគអេដស៍ហើយ។
- ប្រាប់អ្នកដែលមានសញ្ញារង្វង់មូល ឲ្យលើកដៃឡើង។ ពន្យល់ថា រង្វង់មូលគឺជាស្រោមអនាម័យ ដូច្នេះអ្នកដែលបានប្រើស្រោមអនាម័យ ត្រូវបានការពារពីមេរោគអេដស៍ ហើយអាចអង្គុយចុះបាន។
- ពិភាក្សាសកម្មភាព។ អ្នកអាចសួរសំណួរដូចតទៅនេះ៖
- តើអ្នកដែលកាន់ក្រដាសសញ្ញាខ្វែង មានអារម្មណ៍បែបណានៅពេលដឹងថាវាតំណាងឲ្យផ្ទុកមេរោគអេដស៍?
- តើគ្រប់គ្នាមានអារម្មណ៍បែបណា នៅពេលត្រូវក្រោកឈរ? តើវាដូចគ្នាដូចម្តេចខ្លះ ទៅនឹងការដឹងថាខ្លួនបានរួមភេទជាមួយមនុស្សដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍?
- នៅពេលអ្នកដឹងថាសញ្ញារង្វង់មូល តំណាងឲ្យស្រោមអនាម័យ តើអ្នកមានអារម្មណ៍ធូរស្រាលឬទេ? តើអ្នកមានអារម្មណ៍ថារីករាយព្រោះបានប្រើស្រោមអនាម័យដែរឬទេ?
- ប្រមូលក្រដាសមកវិញទាំងអស់ រួចចែកឡើងវិញ។ អនុវត្តសកម្មភាពពីមុនឡើងវិញ ប៉ុន្តែលើកនេះចូរផ្តល់ជម្រើសមួយចំនួនឲ្យពួកគេ ដើម្បីបង្ការការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺកាមរោគ។
- មិនរួមភេទឡើយ ― មិនចាប់ដៃ។
- ប្រើស្រោមអនាម័យ ― ប្រើថង់ប្លាស្ទិកឬក្រណាត់ដែលពួកគេអាចគ្របពីលើដៃបាន។
- មានដៃគូតែម្នាក់ដែលគ្មានជំងឺ ហើយរួមភេទតែជាមួយអ្នកប៉ុណ្ណោះ ― ចាប់ដៃបន្ទាប់ពីមើលក្រដាសរបស់គ្នាទៅវិញទៅមក ហើយនៅជាមួយគ្នា ដោយមិនចាប់ដៃអ្នកដទៃឡើយ។
- រួមភេទក្នុងរបៀបដែលមិនឲ្យប៉ះពាល់នឹងទឹករំអិល ដូចជាប្រើម្រាមដៃដើម្បីផ្តល់សម្រើបជាដើម ― ប៉ះម្រាមដៃឬកែងដៃ ជំនួសឲ្យការចាប់ដៃ។
- បន្ទាប់ពីសកម្មភាព ចូរប្រាប់អ្នកដែលមានសញ្ញាខ្វែង ឲ្យក្រោកឈរម្តងទៀត។ បន្ទាប់មក ប្រាប់អ្នកដែលបានចាប់ដៃជាមួយគាត់ដោយដៃទទេ ឲ្យក្រោកឈរដែរ។
- ប្រាប់អ្នកដែលអង្គុយ ឲ្យនិយាយប្រាប់នូវវិធានការដែលពួកគេបានជ្រើសរើសក្នុងការការពារខ្លួន។
- អ្នកក៏អាចសួរដែរថា តើវាលំបាកដែរឬទេ ដែល “ប្រើការការពារ” ក្នុងពេលចាប់ដៃ។ ហេតុអ្វី? តើយូរទៅវានឹងងាយស្រួលដែរឬទេ? ឬបើពួកគេមានសម្ពន្ធផ្លូវភេទស្មោះត្រង់តែមួយ តើវាលំបាកដែរឬទេ? ហេតុអ្វី?
- ពិភាក្សាថាតើអ្វីខ្លះដែលធ្វើឲ្យងាយស្រួល ឬកាន់តែពិបាក ក្នុងការជជែកអំពីជំងឺកាមរោគជាមួយដៃគូ។
- តើអ្នកនឹងមានអារម្មណ៍បែបណា បើមនុស្សដែលអ្នកបានរួមភេទជាមួយ ប្រាប់អ្នកថាគាត់មានជំងឺកាមរោគ? តើជាការប្រសើរ គួរតែដឹង ឬមិនចាំបាច់ដឹង? ហេតុអ្វី?
- បើអ្នកគិតថាជាការល្អគួរតែដឹង តើអ្នកនឹងប្រាប់ដៃគូយ៉ាងដូចម្តេចទើបងាយស្រួល?
- តើអ្វីខ្លះដែលអ្នកដឹងច្បាស់អំពីដៃគូរួមភេទរបស់អ្នក? ហើយអ្វីខ្លះដែលអ្នកមិនអាចដឹងច្បាស់?
ការណ៍ពិតអំពីជំងឺកាមរោគ
ការពិភាក្សាអំពីបញ្ហាសុខភាពដែលបង្កឡើងដោយជំងឺកាមរោគដែលមិនត្រូវបានព្យាបាល អាចជួយឲ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាយល់ដឹងពីសារសំខាន់នៃការស្វែងរកការព្យាបាល និងនៃការបង្ការការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺកាមរោគ តាំងពីពេលដំបូង។ នេះជាព័ត៌មានទូទៅមួយចំនួនអំពីជំងឺកាមរោគផ្សេង។ អ្នកអាចស្វែងយល់បន្ថែមទៀតពីសៀវភៅ ទីណាស្ត្រីគ្មានវេជ្ជបណ្ឌិត ឬជជែកជាមួយបុគ្គលិកសុខាភិបាល។
| ជំងឺប្រមេះទឹកបាយ និងជំងឺប្រមេះទឹកថ្លា ងាយនឹងព្យាបាលជាសះស្បើយ ប្រសិនបើឆាប់ព្យាបាល។ បើមិនដូច្នោះទេ វាអាចបង្កជាជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ ហើយធ្វើឲ្យទាំងស្ត្រីនិងបុរស គ្មានកូន, ព្រមទាំងបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរដល់កូន អំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ និងក្រោយពេលកើត។ |
|
រោគសញ្ញាលើស្ត្រី៖ គាត់អាចនឹងគ្មានរោគសញ្ញាទាំងស្រុង ឬវាមិនបង្ហាញឡើង រហូតច្រើនសប្តាហ៍ក្រោយពីបានរួមភេទជាមួយអ្នកផ្ទុកមេរោគ។ នឹងមានធ្លាក់សពីទ្វារមាស ឈឺពោះផ្នែកខាងក្រោម ឬឈឺអាងត្រគាក និងឈឺនៅពេលនោម។ ការរួមភេទដោយប្រើមាត់ ជាមួយបុរសដែលមានជំងឺប្រមេះទឹកបាយ អាចបណ្តាលឲ្យឈឺក ព្រមជាមួយខ្ទុះ ឬហើមកូនកណ្តុរនៅក។ រោគសញ្ញាលើបុរស៖ ជាញឹកញាប់មិនមានរោគសញ្ញាទេ ឬវាអាចបង្ហាញឡើងអំឡុង២-៥ថ្ងៃបន្ទាប់ពីបានរួមភេទជាមួយអ្នកផ្ទុកមេរោគ។ នឹងមានខ្ទុះចេញពីលិង្គ និងឈឺចាប់នៅពេលនោម។ មេរោគទាំងនេះក៏អាចប៉ះពាល់ដល់ផ្ទៃពោះផងដែរ ដូចជាធ្វើឲ្យឆាប់ឈឺពោះសម្រាល ទារកមានទម្ងន់ទាប ទារកស្លាប់ក្នុងស្បួន ឬទារកកើតស្លាប់។ ចំពោះទារកទើបកើត វាអាចបណ្តាលឲ្យកើតជំងឺរលាកសួត និងជំងឺភ្នែកដែលបណ្តាលទៅជាខ្វាក់។ ស្ត្រីក៏អាចនឹងកើតជំងឺនៅស្បួនផងដែរ (ជំងឺរលាកអាងត្រគាក) ឬទារកអាចនឹងលូតលាស់នៅក្រៅស្បូន ដែលអាចបណ្តាលទៅជាលែងគ្មានកូន ឬសូម្បីតែស្លាប់ទៀតផង។ |
| ជំងឺស្វាយ គឺជាជំងឺកាមរោគដែលប៉ះពាល់ទៅលើគ្រប់ផ្នែកនៃរាងកាយ ហើយអាចប៉ះពាល់ជាច្រើនឆ្នាំ។ គេអាចព្យាបាលជាសះស្បើយ ប្រសិនបើឆាប់ព្យាបាល ប៉ុន្តែអាចបង្កទៅជាជំងឺធ្ងន់ធ្ងរនិងការស្លាប់ ប្រសិនបើមិនព្យាបាលនោះទេ។ |
| រោគសញ្ញាលើស្ត្រីនិងបុរស៖ ដំបៅទន់មិនឈឺចាប់ នៅលើប្រដាប់ភេទ ដែលមើលទៅដូចជាពងបែក ឬដំបៅចំហ។ ជំងឺស្វាយមិនប៉ះពាល់ដល់លទ្ធភាពមានកូនទេ ប៉ុន្តែវាអាចបង្កឲ្យឆាប់ឈឺពោះសម្រាល ទារកទម្ងន់ទាប ទារកស្លាប់ក្នុងស្បូន ឬទារកកើតស្លាប់។ ម្យ៉ាងទៀត ទារក អាចកើតមកជាមួយនឹងជំងឺស្វាយដែលបណ្តាលទៅជាជំងឺធ្ងន់ធ្ងរនិងស្លាប់។ |
| ទ្រីកូម៉ូណាស់ ជាជំងឺកាមរោគដែលរមាស់ និងពិបាកទ្រាំ ប៉ុន្តែអាចព្យាបាលជាសះស្បើយ។ ជារឿយៗ ស្ត្រីនិងបុរសមិនមានរោគសញ្ញាអ្វីឡើយ។ |
| រោគសញ្ញារោគស្ត្រី៖ ធ្លាក់សខុសធម្មតានិងមានក្លិនអាក្រក់ ចេញពីទ្វារមាស ដោយមានប្រដាប់ភេទឡើងក្រហមនិងរមាស់, និងឈឺចាប់ឬក្រហាយនៅពេលនោម។ វាអាចប៉ះពាល់ដល់លទ្ធភាពនៃការមានកូន ទាំងទៅលើបុរសនិងស្ត្រី ហើយកូនស្រីអាចកើតមកដោយមានជំងឺទ្វារមាស។ ក្នុងករណីកម្រ ទារកអាចមានបញ្ហានៅពេលនោម និងមានបញ្ហាដកដង្ហើម។ |
| ជំងឺទាមឡា បង្កជាដំបៅឈឺចាប់នៅលើប្រដាប់ភេទឬរន្ធគូថ ដែលងាយចេញឈាម, និងហើមកូនកណ្តុរនៅចន្លោះភ្លៅ។ វាងាយនឹងច្រឡំជាមួយជំងឺស្វាយណាស់។ គេអាចព្យាបាលវាដោយប្រើថ្នាំពេទ្យ។ |
| អ៊ែរប៉េសផ្លូវបន្តពូជ បង្កឡើងដោយវីរុស។ គ្មានការព្យាបាលជាសះស្បើយឡើយ ប៉ុន្តែមានការព្យាបាលដែលធ្វើឲ្យអ្នកជំងឺបានធូរស្រាល។ |
| រោគសញ្ញាលើស្ត្រីឬបុរស ៖ គ្មានទេ, ឬក្នុងអំឡុងពេលឆ្លងដំបូង អាចមានអារម្មណ៍ក្រហាយនិងរមាស់ខ្លាំងនៅលើប្រដាប់ភេទ បន្ទាប់មកមានពងបែកតូចៗឈឺចាប់ ដែលដូចជាដំណក់ទឹកនៅលើប្រដាប់ភេទ ហើយវាបែកទៅជាដំបៅចំហនិងឈឺចាប់, មានអារម្មណ៍មិនស្រួលខ្លួន ដូចមានជំងឺផ្តាសាយ។ នៅពេលឆ្លងដំបូង នឹងឃើញមានដំបៅកើតឡើងត្រង់កន្លែងដដែលៗ ប៉ុន្តែអាចនឹងស្រាលជាងលើកមុន។ ប្រសិនបើស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ និងទើបឆ្លងលើកដំបូង អ៊ែរប៉េសអាចបណ្តាលឲ្យទារកស្លាប់នៅក្នុងស្បូន, ទារកមានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ, ឬមានបញ្ហាទៅលើខួរក្បាលនិងប្រព័ន្ធប្រសាទ។ |
| ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេ មិនអាចព្យាបាលសះស្បើយយ៉ាងងាយទេ ព្រោះថ្នាំព្យាបាលមានតម្លៃថ្លៃ ហើយជាញឹកញាប់មិនអាចរកបាន ប៉ុន្តែគេអាចបង្ការវាបានដោយការចាក់វ៉ាក់សាំង។ |
|
រោគសញ្ញាលើស្ត្រីឬបុរស៖ គ្មានទេ, ឬគ្រុនក្តៅ, អស់កម្លាំង, ស្បែកឬភ្នែកលឿង, ទឹកនោមមានពណ៌ធ្ងន់, និងលាមកពណ៌ស។ ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេ អាចប៉ះពាល់ដល់លទ្ធភាពនៃការមានកូន ឬដល់ផ្ទៃពោះ ប្រសិនបើវាបានបំផ្លាញថ្លើមធ្ងន់ធ្ងរ, និងអាចបណ្តាលឲ្យមានជំងឺថ្លើមនិងមហារីក។ ទារកដែលកើតពីម្តាយដែលមានជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេ ក៏អាចនឹងមានជំងឺនេះផងដែរ។ |
| មេរោគ Human Papilloma Virus (HPV, ដុំសាច់) ជាដុំតូចៗមិនឈឺចាប់ ដែលមានផ្ទៃគ្រើម និងអាចកាត់ចោលបាន ប៉ុន្តែមិនជាសះស្បើយទេ។ |
|
រោគសញ្ញាលើស្ត្រី៖ ដុំសាច់បង្ហាញឡើងនៅផ្នែកខាងក្រៅនិងខាងក្នុងនៃទ្វារមាស និងជុំវិញរន្ធគូថ។ ដុំសាច់អាចរីកធំ ហើយហូរឈាមអំឡុងពេលសម្រាលកូន ហើយពេលនោះអាចនឹងតម្រូវឲ្យសម្រាលកូនដោយវះកាត់។ ក្នុងករណីកម្រ ដុំសាច់អាចឆ្លងទៅទារកក្នុងអំឡុងពេលសម្រាល។ រោគសញ្ញាលើបុរស៖ ដុំសាច់អាចបង្ហាញនៅលើឬនៅក្នុងលិង្គ និងជុំវិញរន្ធគូថ។ វ៉ាក់សាំងអាចបង្ការបាននូវប្រភេទខ្លះនៃមេរោគ HPVដែលអាចបង្កជំងឺមហារីកមាត់ស្បូនឬលិង្គ។ ការធ្វើតេស្ត៍មហារីកមាត់ស្បូនជាប្រចាំ អាចរកឃើញរោគសញ្ញាដំបូង។ |
| មេរោគអេដស៍ មិនអាចព្យាបាលសះស្បើយទេ ប៉ុន្តែការព្យាបាលអាចជួយឲ្យអ្នកផ្ទុកមេរោគ រស់នៅបានយូរ និងមានសុខភាពប្រសើរ។ |
|
រោគសញ្ញាលើបុរសឬស្ត្រី៖ គ្មានទេ ឬ២-៤សប្តាហ៍បន្ទាប់ពីឆ្លង អាចមានអារម្មណ៍មិនស្រួលខ្លួន ដូចមានជំងឺផ្តាសាយធំ រាក គ្រុនក្តៅ ហើមកូនកណ្តុរ និងស្រកទម្ងន់។ មេរោគអេដស៍ មិនប៉ះពាល់ដល់លទ្ធភាពនៃការមានកូនទេ ប៉ុន្តែវាអាចបណ្តាលឲ្យឆាប់ឈឺពោះសម្រាល និងអាចឆ្លងទៅទារកក្នុងពេលពរពោះ ពេលសម្រាល ឬពេលបំបៅដោះ, ដូច្នេះការធ្វើតេស្ត៍គឺសំខាន់ខ្លាំងណាស់។ |
ការធ្វើតេស្ត៍ និងព្យាបាល គឺជាប្រការសំខាន់
ជំងឺកាមរោគភាគច្រើន អាចស្ថិតនៅក្នុងរាងកាយមនុស្សដោយមិនបង្ហាញរោគសញ្ញាអ្វីឡើយ។ មានន័យថា មនុស្សម្នាក់អាចនឹងមានជំងឺកាមរោគ ហើយចម្លងទៅអ្នកដទៃដោយមិនដឹងខ្លួន។ វាក៏មានន័យផងដែរថា ស្ត្រីជាច្រើនមានការបង្ករោគធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងស្បូន មានកូនក្រៅស្បូន រលូតកូន និងបញ្ហាសុខភាពដទៃទៀតដែលបណ្តាលមកពីជំងឺកាមរោគដែលមិនត្រូវបានព្យាបាល ពីព្រោះស្ត្រីមិនដឹងខ្លួនថាបានឆ្លងរោគ។
មធ្យោបាយមួយដើម្បីបញ្ឈប់ការឆ្លងរាលដាល គឺឲ្យស្ត្រីនិងបុរសទទួលការព្យាបាលឆាប់ៗនៅពេលមានរោគសញ្ញាណាមួយ ហើយត្រូវប្រាកដថា ប្តីនិងប្រពន្ធទទួលការព្យាបាលក្នុងពេលតែមួយ។ គេអាចព្យាបាលជំងឺកាមរោគដោយប្រើថ្នាំពេទ្យ ប៉ុន្តែមនុស្សម្នាក់នោះអាចនឹងឆ្លងជំងឺម្តងទៀតបន្ទាប់ពីបានព្យាបាល បើគាត់រួមភេទដោយមិនបានការពារ ជាមួយដៃគូដែលមានជំងឺកាមរោគ។
ស្ត្រីនិងបុរសគួរធ្វើតេស្ត៍រៀងរាល់ ៦ ទៅ ១២ខែ ប្រសិនបើមានការរួមភេទដោយមិនបានការពារ ជាមួយដៃគូច្រើន, បើគាត់គិតថាដៃគូរបស់គាត់ បានរួមភេទជាមួយអ្នកដទៃ, ឬបើគាត់ឬដៃគូរបស់គាត់ ប្រើប្រាស់ថ្នាំចាក់ ដូចជាគ្រឿងញៀនជាដើម។ តេស្ត៍ខ្លះប្រើប្រាស់សំណាកឈាម, តេស្ត៍ខ្លះទៀតប្រើប្រាស់សំណាកទឹករំអិលពីទ្វារមាសឬលិង្គ ឬសំណាកចេញពីមាត់។
ការធ្វើតេស្ត៍ជំងឺកាមរោគជាប្រចាំ ជួយកាត់បន្ថយក្តីអាម៉ាស់
មណ្ឌលសុខភាពអាចជួយកាត់បន្ថយក្តីអាម៉ាស់ពីការមានជំងឺកាមរោគបាន តាមរយៈការផ្តល់ការធ្វើតេស្ត៍និងព្យាបាលជាលក្ខណៈប្រចាំ សម្រាប់ទាំងបុរសនិងស្ត្រី។ ដើម្បីឲ្យមនុស្សហ៊ានទទួលយកការធ្វើតេស្ត៍ជំងឺកាមរោគដោយងាយស្រួលបាន លុះត្រាតែពួកគេជឿជាក់ថាបុគ្គលិកសុខាភិបាល ផ្តល់ការគោរពនិងរក្សាការសម្ងាត់ជូនពួកគេ។
មណ្ឌលសុខភាពខ្លះផ្តល់ការធ្វើតេស្ត៍និងព្យាបាលជំងឺកាមរោគ ជាផ្នែកមួយនៃសេវាផែនការគ្រួសារ និងការពិនិត្យផ្ទៃពោះទូទៅ។ នៅពេលប្តីជូនប្រពន្ធទៅពិនិត្យផ្ទៃពោះ បុគ្គលិកសុខាភិបាលអាចជំរុញឲ្យពួកគេធ្វើតេស្ត៍និងព្យាបាលជំងឺកាមរោគក្នុងពេលនោះ។ នេះមានន័យថា ប្រពន្ធមិនសូវជាពិបាកក្នុងការអូសទាញឲ្យប្តីរបស់គាត់ មកធ្វើតេស្ត៍ផងដែរ។
កម្មវិធីពិនិត្យសុខភាពទូទៅ លុបបំបាត់ក្តីអាម៉ាស់ពីការធ្វើតេស្ត៍និងព្យាបាលជំងឺកាមរោគ
ប្រជាជនភាគច្រើននៅប្រទេស ប៉ាពួញូហ្គីនី (Papua New Guinea) រស់នៅតាមតំបន់ជនបទ ឆ្ងាយពីមណ្ឌលសុខភាព។ ជំងឺកាមរោគត្រូវបានប្រទះឃើញជាញឹកញាប់នៅក្នុងសហគមន៍ទាំងនេះ ពីព្រោះមនុស្សជាច្រើនមិនដឹងពីរបៀបបង្ការជំងឺ ហើយមិនអាចទទួលបានការធ្វើតេស្ត៍និងព្យាបាលយ៉ាងងាយទេ។ ស្ត្រីជាច្រើនមានជំងឺរលាកអាងត្រគាក ដែលជាជំងឺស្បូនធ្ងន់ធ្ងរ ហើយដែលជាញឹកញាប់បង្កឡើងដោយជំងឺកាមរោគដែលមិនបានព្យាបាល។ ជាញឹកញាប់ ជំងឺរលាកអាងត្រគាក បណ្តាលឲ្យលែងមានកូន ដូច្នេះស្ត្រីដែលធ្លាប់កើតជំងឺនេះអាចនឹងលែងមានកូនរហូត។ ការមិនអាចមានកូន ជារឿងដ៏ក្រៀមក្រំសម្រាប់ស្ត្រីទូទៅទាំងឡាយ ប៉ុន្តែនៅប្រទេសប៉ាពួញូហ្គីនី ស្ត្រីទាំងនេះត្រូវបានបង្ខំឲ្យរស់នៅឆ្ងាយពីសហគមន៍ទៅទៀត ព្រមទាំងរងការវាយដំពីប្តីទៀតផង។
អង្គការម៉ារីស្តូបអន្តរជាតិ (Marie Stopes International) ផ្តល់ការប្រឹក្សា ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងព្យាបាលជំងឺកាមរោគ ទៅដល់សហគមន៍តាមជនបទ តាមរយៈក្រុមការងារចល័តតាមមូលដ្ឋាន។ ក្រុមការងារដែលមានបុគ្គលិកសុខាភិបាល ២ឬ៣នាក់ ធ្វើដំណើរតាមរថយន្ត ទៅកាន់តំបន់ដាច់ស្រយាលទូទាំងប្រទេស ដោយនាំយកឧបករណ៍ចាំបាច់ទៅជាមួយ។ តាមរយៈការជួយឲ្យប្រជាជនយល់ដឹងពីរបៀបដែលជំងឺកាមរោគបណ្តាលឲ្យលែងមានកូន ក្រុមការងារបានលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រជាជនអនុវត្តការរួមភេទប្រកបដោយសុវត្ថិភាព ព្រមទាំងទទួលការធ្វើតេស្ត៍រកជំងឺកាមរោគ។
កម្មវិធីនេះមានភាពជោគជ័យ មួយផ្នែកគឺដោយសារតែពួកគេបាននាំយកព័ត៌មាននិងសេវា ទៅផ្តល់ជូនផ្ទាល់ដល់ប្រជាជននៅក្នុងសហគមន៍។ ប៉ុន្តែភាពជោគជ័យជាពិសេសនោះ គឺដោយសារសេវាពិនិត្យនិងព្យាបាលជំងឺកាមរោគ ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងការពិនិត្យសុខភាពទូទៅសម្រាប់បុរស ស្ត្រី និងយុវជន។ កម្មវិធីនេះធ្វើឲ្យមនុស្សវ័យក្មេង និងស្ត្រីមិនទាន់រៀបការ អាចទទួលបានយ៉ាងងាយនូវសេវាផែនការគ្រួសារនិងជំងឺកាមរោគ ដែលជាផ្នែកមួយនៃការពិនិត្យសុខភាពទូទៅរបស់ពួកគេ។
ក្រុមការងារតាមមូលដ្ឋាន ក៏ត្រូវបានទទួលស្វាគមន៍យ៉ាងល្អផងដែរ ព្រោះពួកគេផ្តល់សេវាដោយមិនប្រកាន់ទំនៀមទម្លាប់ ឬសម្ពន្ធផ្លូវភេទរបស់ប្រជាជនឡើយ។ នៅតំបន់ដែលកាន់វប្បធម៌ប្តីប្រពន្ធច្រើនក្នុងពេលតែមួយ អតិថិជនអាចទទួលបានការព្យាបាលចំពោះគ្រប់ដៃគូរួមភេទទាំងអស់ ប្រសិនបើពួកគេចង់បាន។