Hesperian Health Guides
ការការពារ និងការស្ថាបនាទីជម្រាលឡើងវិញ
វិគី ព័ត៌មាន សុខភាព > សៀវភៅណែនាំសម្រាប់សហគមន៍ស្តីអំពីសុខភាពបរិស្ថាន > ៩. ការការពារទីជម្រាល > ការការពារ និងការស្ថាបនាទីជម្រាលឡើងវិញ
មាតិកា
ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយស្ថិរភាព ការពារទីជម្រាល
ការផ្លាស់ប្តូរមួយចំនួនទៅលើទីជម្រាល ដូចជាការសាងសង់ផ្លូវថ្នល់, ការលើកទំនប់ដើម្បីធ្វើប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ ឬអគ្គិសនី, ឬការបង្ហូរដីល្បាយខ្សាច់ចោលដើម្បីកាត់បន្ថយកន្លែងបន្តពូជរបស់សត្វល្អិត, គឺត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងបំណងកែលម្អជីវភាពរបស់ប្រជាជន។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើការផ្លាស់ប្តូរទាំងនេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយមិនបានពិចារណាលើរបៀបដែលទឹកហូរឆ្លងកាត់ទីជម្រាលដោយធម្មជាតិទេ, វាអាចផ្តល់ផលអាក្រក់ច្រើនជាងល្អ។
មានវិធីច្រើនយ៉ាងក្នុងការកែលម្អស្ថានភាពរស់នៅរបស់មនុស្សដោយមិនបំផ្លាញដល់ទីជម្រាល និងជួយឲ្យរក្សាភាពស្អាតដល់ទីជម្រាលជានិច្ច សម្រាប់មនុស្សជំនាន់នេះនិងជំនាន់ក្រោយ។
- ប្រាកដថាគម្រោងផ្គត់ផ្គង់ទឹកនិងអនាម័យ ត្រូវបានរៀបចំគ្រប់គ្រងយ៉ាងត្រឹមត្រូវដើម្បីជាផលប្រយោជន៍សម្រាប់សហគមន៍ក្នុងស្រុកនិងបរិស្ថាននិង។
- ធ្វើការងារដើម្បីជួយថែរក្សាភាពស្អាតរបស់ព្រៃឈើ។
- ដាំដំណាំដោយប្រើមធ្យោបាយដែលមានស្ថិរភាព ដើម្បីរក្សាដីកសិកម្មឲ្យនៅតែសម្បូរជីជាតិ។
- ចោលកាកសំណល់ឲ្យមានសុវត្ថិភាព និងបង្កើតកាកសំណល់ឲ្យបានតិចបំផុត(មើល កាកសំណល់រឹង ជំពូក ១៨ និង និង កាកសំណល់នៃការថែទាំសុខភាពជំពូក ជំពូក ១៩ )។
- សាងសង់ផ្ទះនិងផ្លូវថ្នល់ដែលមិនផ្លាស់ប្តូរដល់លំហូរធម្មជាតិរបស់ទឹកឆ្លងកាត់ទីជម្រាល ឬបណ្តាលឲ្យមានសំណឹកដី ដូច្នេះវានឹងការពារពីទឹកជំនន់តាមរដូវ។
ផលប្រយោជន៍ពីការការពារទីជម្រាល
ជាញឹកញាប់ការការពារទីជម្រាល ទាក់ទងនឹងការដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លី, ការបោះបង្គោលព្រំដីច្បាស់លាស់, ការបង្កើតផែនការសម្រាប់លំហូរទឹក, ការធ្វើកិច្ចព្រមព្រាងរវាងប្រជាជនជិតខាងគ្នាលើការប្រើប្រាស់ដីនិងទឹក, និងការប្រមូល និងចែករំលែកធនធានចាំបាច់សម្រាប់ធ្វើការងារ។
នៅប្រទេសជាច្រើន ទាំងនេះមិនមែនជាគម្រោងងាយនោះទេ។ អាជ្ញាធរខេត្តស្រុកអាចចូលរួមដោះស្រាយជម្លោះ ប៉ុន្តែពេលខ្លះវាបានប្រសើរ ពេលខ្លះកាន់តែអាក្រក់ថែមទៀត។
ប៉ុន្តែប្រសិនបើប្រជាជនអាចសហការគ្នាការពារទីជម្រាល នោះពួកគេនឹងមានទឹកបន្ថែមទៀត។ ដោយសារភាពខ្វះខាតទឹក ធ្វើឲ្យមានជម្លោះឬធ្វើឲ្យជម្លោះកាន់តែអាក្រក់ ដូច្នេះការមានទឹកបន្ថែមនឹងបង្កើនសម្ព័ន្ធភាពរវាងប្រជាជន ក៏ដូចជាបង្កើនការការពារសុខភាពរបស់សហគមន៍ផងដែរ។
នៅពេលសហគមន៍រួមគ្នាការពារទីជម្រាលរបស់ខ្លួន នោះពួកគេនឹងមានទឹកបន្ថែមសម្រាប់ប្រើប្រាស់។ |
ផលប្រយោជន៍ខ្លះៗនៃការការពារទីជម្រាលមាន:
- មានទឹកកាន់តែច្រើន និងកាន់តែស្អាត នៅក្នុងអណ្តូង និងកន្លែងទឹកចេញ។
- ដំណាំផ្តល់ទិន្នផលកាន់តែប្រសើរ សូម្បីតែក្នុងរដូវរាំងស្ងួត។
- បសុសត្វមានសុខភាពប្រសើរ។
នៅពេលមានទឹកបន្ថែម ដំណាំក៏ផ្តល់ទិន្នផលច្រើនថែមទៀតដែរ។ វាបង្កើនប្រាក់ចំណូលសម្រាប់ប្រជាជន និងកាត់បន្ថយឱកាសចាកចោលផ្ទះទៅស្វែងរកការងារផ្សេងៗទៀត។
សាច់រឿងនៃជ្រលងទន្លេអាហ្គួន បន្តមកទំព័រនេះ។
ការកែលម្អសុខភាពនៅក្នុងជ្រលងទន្លេងអាហ្គួន
ព្យុះហឺរីឃែនដែលបក់បោកមកលើប្រទេសហុងឌូរ៉ាស បានប៉ះពាល់ប្រជាជនទាំងអស់នៅក្នុងទីជម្រាលនៃទន្លេអាហ្គួន ដូច្នេះមនុស្សគ្រប់គ្នាមានឆន្ទៈធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីស្រោចស្រង់ពីភាពខូចខាតឡើងវិញ។ ប្រជាជនមកពីទីក្រុង និងមកពីភូមិផ្សេងៗគ្រប់ទីកន្លែងនៃជ្រលង បានចាប់ផ្តើមជួបប្រជុំគ្នា។ មានការបាក់ដីនៅគ្រប់ទីកន្លែង ហើយមានមនុស្សជាច្រើនគ្មានផ្ទះសម្បែងជ្រកកោន។ ដោយមានជំនួយពីវិហារកាតូលិកមួយ ពួកគេបានចាប់ផ្តើមជជែកអំពីវិធីកែលម្អបញ្ហារបស់ខ្លួនក្នុងវិធីមួយដែលនៅស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែង។
នៅពេលពួកគេកំពុងស្ថាបនាសហគមន៍ឡើងវិញ ពួកគេបានស្វែងយល់ដឹងថារបៀបដែលពួកគេធ្វើកសិកម្ម អាចបំផ្លាញដី ឬការពារដី។ កសិករអាចកែលម្អដី និងបង្ការសំណឹកដី ដោយការដាំដើមឈើជាជួរៗនៅតាមជាយភ្នំ ជាជាងការដាំចុះឡើង។ ហើយប្រឡាយទឹក, ជញ្ជាំងថ្ម, និងរបាំងរារាំងដទៃទៀតដែលពួកគេបានធ្វើ, អាចការពារជាយភ្នំផងដែរ។ កសិកររីករាយជាខ្លាំងដែលបានរៀនសូត្រពីវិធីថ្មីៗក្នុងការការពារដីរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែពួកគេក៏បានដឹងផងដែរថា ប្រជាជនដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងជាងគេ គឺម្ចាស់វាលចិញ្ចឹមសត្វ និងម្ចាស់ចម្ការដំណាំធំ។
អ្នកភូមិនិងកសិករចាប់ផ្តើមជួបជាមួយគ្រួសារដែលមានចម្ការចេកធំៗ ឬគ្រួសារម្ចាស់វាលចិញ្ចឹមសត្វជាច្រើន។ អ្នកភូមិបានពិគ្រោះជាមួយម្ចាស់ចម្ការ និងវាលចិញ្ចឹមសត្វទាំងនោះ អំពីសារសំខាន់នៃការការពារទឹកសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា។ ពួកគេនិយាយថា "មិនមែនមានតែអ្នកក្រទេដែលរងគ្រោះពីការខូចខាតដីនិងទឹកកខ្វក់ គឺយើងទាំងអស់គ្នាដែលជាអ្នករងគ្រោះ"។
បន្ទាប់ពីព្យុះហឺរីឃែន អ្នកភូមិនៅជ្រលងទន្លេអាហ្គួន បានចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយគ្នា ដែលកាលពីមុនពួកគេកម្រនិយាយជាមួយគ្នាណាស់។ ពួកគេបានស្វែងយល់ថា តាមរយៈការការពារទីជម្រាលរបស់ខ្លួន ពួកគេនិងកូនចៅនឹងមានទឹកកាន់តែស្អាត និងផ្ទះមានសុវត្ថិភាព។ ធ្វើរបៀបនេះ ល្អសម្រាប់ទីជម្រាលផង និងល្អសម្រាប់សហគមន៍ផង។
ការរៀបចំគម្រោងទីជម្រាលសម្រាប់សហគមន៍
ក្រុមការងារទីជម្រាលនៃជ្រលងទន្លេអាហ្គួន បានធ្វើតាមជំហានទាំងនេះក្នុងការចាប់ផ្តើមការពារទីជម្រាលរបស់ខ្លួន ៈ
១. ស្វែងយល់ពីស្ថានភាពរបស់ទីជម្រាល រៀបចំមនុស្សជាក្រុម ដោយមានថ្នាក់ដឹកនាំសហគមន៍, គ្រូបង្រៀន, និងមនុស្សដទៃទៀត, ចុះទៅពិនិត្យកន្លែងផ្សេងៗដែលមានសារសំខាន់សម្រាប់ភាពស្អាតនៃទីជម្រាល។ អាស្រ័យលើទំហំនៃទីជម្រាល សកម្មភាពនេះអាចត្រូវការពេលមួយថ្ងៃ ឬច្រើនសប្តាហ៍។ |
តើអ្នកគិតថាហេតុអ្វីបានជាទន្លេយើងកខ្វក់ម្ល៉េះ?
ទឹកដែលបង្ហូរមកពីរោងចក្រខាងលើ មានកម្តៅជាងមុន។ ថ្មដែលប្តីរបស់ខ្ញុំធ្លាប់តែរកត្រី ឥឡូវមានសុទ្ធតែស្លែ។
|
ពិនិត្យមើលផ្លូវទឹកសំខាន់ៗ និងសង្កេតមើលកន្លែងដែលវាភ្ជាប់គ្នាពីមួយទៅមួយ។ កត់ចំណាំថានរណារស់នៅផ្នែកណាខ្លះនៃទីជម្រាល និងអំពីការប្រើប្រាស់ដីនិងធនធាននៅក្នុងកន្លែងផ្សេងៗគ្នា។ ពិនិត្យមើលកន្លែងដែលប្រជាជនយកទឹក, កន្លែងដែលទឹកអាចក្លាយជាកខ្វក់(ដូចជារោងចក្រ វាលស្មៅ និងកន្លែងចាក់សំរាម), និងកន្លែងផ្សេងៗទៀតដែលអ្នកគិតថាសំខាន់។ | |
ជជែកជាមួយប្រជាជនអំពីការផ្លាស់ប្តូរនានាដែលពួកគេបានសង្កេតឃើញក្នុងរយៈពេលកន្លងមក។ អ្នកបរបាញ់សត្វ និងអ្នករកត្រី ដឹងច្បាស់ថាសត្វនិងត្រីស្ថិតនៅត្រង់ណា និងថាវាធ្លាប់មាននៅទីណាខ្លះក្នុងមួយឆ្នាំៗក្នុងរដូវផ្សេង។ សហគមន៍របស់អ្នក ស្គាល់ទីជម្រាលរបស់អ្នកយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ។ |
|
២. គូរផែនទីនៃទីជម្រាល
|
៣. រៀបចំការប្រជុំក្នុងសហគមន៍ រៀបចំការប្រជុំមួយដែលមានប្រជាជនមកពីសហគមន៍ទាំងអស់ក្នុងទីជម្រាល។ ជាការសំខាន់គួរអញ្ជើញបុគ្គលិកសុខាភិបាល, អ្នកទទួលខុសត្រូវផ្នែកទឹក និងអនាម័យ, ម្ចាស់ដីធ្លី, ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន, និងអ្នកដែលដងទឹក។ ប្រើប្រាស់ផែនទីដែលគូររួច មកពន្យល់អំពីបញ្ហាផ្សេងៗដែលអ្នករកឃើញ។ ជំរុញឲ្យប្រជាជនចែករំលែកពីការបារម្ភរបស់ពួកគេចំពោះសុខភាព រួចពិភាក្សាថាបញ្ហាទាំងនោះអាចបណ្តាលមកពីទឹកកខ្វក់, ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ, សំណឹកដី, និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀតដែលទាក់ទងនឹងទីជម្រាល។ គោលដៅក្នុងការពិភាក្សានេះគឺដើម្បីផ្លាស់ប្តូរពីការកំណត់រកបញ្ហា ទៅជាដំណើរការនៃការដោះស្រាយបញ្ហា។ នៅពេលបញ្ហានីមួយៗត្រូវបានលើកឡើង ចូរសួរថា ៈ តើយើងអាចចាប់ផ្តើមដោះស្រាយបញ្ហានេះជាបន្ទាន់ដោយរបៀបណា? តើយើងនឹងត្រូវការជំនួយបច្ចេកទេស, ថវិកា, ឬធនធានដទៃទៀតដែរឬទេ? តើអ្នកណាខ្លះដែលចាំបាច់ត្រូវចូលរួម? | |
| |
៤. បង្កើតភាពជាដៃគូ ការប្រជុំ និងការពិភាក្សាអំពីទីជម្រាល គឺជាវិធីបង្កើតភាពជាដៃគូរវាងប្រជាជននៅក្នុងទីជម្រាល។ រៀបចំការប្រជុំជាមួយប្រជាជនដែលរស់នៅផ្នែកខាងក្រោមនៃខ្សែទឹក និងរៀបចំការប្រជុំដាច់ដោយឡែកទៀតជាមួយប្រជាជនដែលរស់នៅផ្នែកខាងលើនៃខ្សែទឹក។ បន្ទាប់មករៀបចំការប្រជុំរវាងតំណាងមកពីក្រុមទាំងពីរ។ គិតត្រិះរិះអំពីបំណងរួមរវាងក្រុមទាំង២ រួចស្វែងរកវិធីសម្រេចបំណងទាំងនោះដើម្បីជាប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា។ ជួនកាលគេពិបាកនឹងបង្កើតភាពជាដៃគូណាស់ ជាពិសេសនៅក្នុងទីជម្រាលធំ។ ក្រុមឬសហគមន៍ផ្សេងៗគ្នាច្រើនតែមានគំនិតរៀងៗខ្លួនអំពីដំណោះស្រាយលើទីជម្រាល ហើយអាចពិបាកនឹងយល់អំពីតម្រូវការឬទទួលគំនិតពីអ្នកដទៃ។ ភាពខុសគ្នានៃអំណាច, ធនធាន, និងឥទ្ធិពល, អាចបណ្តាលឲ្យមានជម្លោះធំ។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលតម្រូវការ និងការចូលរួមរបស់មនុស្សគ្រប់គ្នាត្រូវបានគោរព, នោះទោះបីមនុស្សខ្លះមានទ្រព្យសម្បត្តិ ឬឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់ក៏ដោយ ក៏ពួកគេអាចបង្កើតភាពជាដៃគូដ៏រឹងមាំបានដែរ។ ភាពបើកចំហរ និងការស្មោះត្រង់ក្នុងសម្ព័ន្ធភាព នឹងជួយបង្កើនការទុកចិត្តគ្នា។ ហើយប្រសិនបើគ្រប់ភាគីទាំងអស់ ចូលរួមលើកកម្ពស់ភាពជាដៃគូរបស់ខ្លួន នោះពួកគេក៏គួរតែទទួលផលប្រយោជន៍ពីភាពជាដៃគូនេះដែរ។ គិតអំពីការដោះដូរគ្នាមួយចំនួននៅក្នុងជ្រលងទន្លេអាហ្គួន។ មនុស្សមួយក្រុមដាំដើមឈើលើដីរបស់អ្នកដទៃ។ ម្ចាស់វាលចិញ្ចឹមសត្វដែលមានទ្រព្យច្រើន យល់ព្រមធ្វើរបងព័ទ្ធជុំវិញព្រែកតូចៗ និងកន្លែងទឹកចេញរបស់ខ្លួន។ អ្នកខ្លះថែមទាំងជួលដីរបស់ខ្លួនទៀតផង។ ការប្តេជ្ញាចិត្ត, ភាពអត់ធ្មត់, និងផលប្រយោជន៍នៃទឹកស្អាតបន្ថែមទៀត, ធ្វើឲ្យភាពជាដៃគូចម្រើនលូតលាស់ និងទទួលជោគជ័យ។ | |
៥. រៀបចំផែនការសកម្មភាព កំណត់គោលដៅច្បាស់លាស់ រួចរៀបចំផែនការសកម្មភាព។ គោលដៅមួយអាចថា ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំទៀតត្រូវមានដើមឈើដុះនៅក្បែរប្រភពទឹកទាំងអស់។ គោលដៅដទៃទៀតអាចថា ដើម្បីការពារទន្លេឲ្យមានសុវត្ថិភាពសម្រាប់ផឹកក្នុងពេល៥០ឆ្នាំទៅមុខ។ ផែនការសកម្មភាពអាចរួមបញ្ចូលការការពារដីមួយចំនួនដោយមិនប្រើប្រាស់ទាល់តែសោះ ជាពិសេសដីនៅក្បែរខ្សែទឹកឬនៅលើកំពូលភ្នំ។ ដាក់ស្លាកសញ្ញា "ទីជម្រាលអភិរក្ស ៈ ហាមប្រើ" ឬលាបថ្នាំចំណាំលើដើមឈើ។ ជាទូទៅផលប្រយោជន៍ទីមួយនៃការការពារទីជម្រាល គឺប្រជាជនដែលរស់នៅផ្នែកខាងក្រោមនៃទីជម្រាល(ដោយសារមានទឹកបន្ថែម និងដីកាន់តែមានជីជាតិ)។ រៀបចំផែនការសកម្មភាពដែលរួមបញ្ចូលទាំងតម្រូវការនៃប្រជាជនដែលរស់នៅផ្នែកខាងលើនៃទីជម្រាល។ ពួកគេទាំងនេះនឹងទទួលផលប្រយោជន៍នៅពេលក្រោយ។ នៅពេលមនុស្សគ្រប់គ្នាក្នុងសហគមន៍ធ្វើការរួមគ្នា ផែនការងាយនឹងទទួលបានជោគជ័យ។ |
ផែនការសកម្មភាពសម្រាប់ទីជម្រាលនៃជ្រលងទន្លេអាហ្គួន
១. មិនត្រូវដករុក្ខជាតិដែលដុះក្បែរប្រភពទឹកទេ។ |
២. ជួយធ្វើឲ្យលូតលាស់នូវកូនឈើតូចៗ និងតំបន់ដាំដើមឈើឡើងវិញដែលមានឈើតិចតួច ជាពិសេសដើមឈើដែលដុះនៅក្បែរប្រភពទឹក។ |
៣. បង្កើតមណ្ឌលបណ្តុះកូនឈើ ដើម្បីដាំដើមឈើឡើងវិញនៅកន្លែងដែលបានកាប់បំផ្លាញ។ |
៤. បង្កើតក្រុមអ្នកបង្ការ និងពន្លត់ភ្លើងឆេះព្រៃ។ អប់រំកសិករកុំឲ្យដុតដីស្រែចម្ការរបស់ខ្លួន ឬបង្រៀនពីវិធីដុតភ្លើងដែលមានសុវត្ថិភាព។ |
៥. ធ្វើរបងព័ទ្ធជុំវិញប្រភពទឹក រួចដាក់ស្លាកសញ្ញា "តំបន់ការពារ"។ |
៦. ជំរុញទឹកចិត្តកសិករឲ្យអភិរក្សដីដោយប្រើប្រាស់ជីបៃតង, កែច្នៃសំណល់ដំណាំឡើងវិញ, សង់ជញ្ជាំងទប់ដី, និងដាំដំណាំជាបន្ទាត់វ័ណ្តវង់។ |
៧. បង្អាក់ទឹកចិត្តកុំឲ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត និងជីគីមី។ |
៨. ធ្វើការជាមួយអាជ្ញាធរស្រុក និងអ្នកទទួលខុសត្រូវផ្នែកទឹក ដើម្បីលើកបង្គន់, ប្រព័ន្ធលូ, និងកន្លែងបោកគក់, ទៅកន្លែងឆ្ងាយពីប្រភពទឹក។ |
៩. រៀបចំសកម្មភាពប្រមូលសំរាមក្នុងសហគមន៍ និងបង្ការកុំឲ្យសំរាមចូលទៅក្នុងខ្សែទឹកនិងទន្លេ។ |
១០. យកសត្វគោក្របីចេញឲ្យឆ្ងាយពីប្រភពទឹក ហើយដាក់ស្លាកសញ្ញាហាមឃាត់មិនឲ្យនាំគោក្របីចូលស៊ីស្មៅតំបន់នេះ។ |
១១. ធានាថាមនុស្សចំណូលថ្មីដែលទើបចូលមកសហគមន៍ និងក្រុមហ៊ុនជំនួញថ្មីៗ បានដឹងអំពីទីជម្រាល និងដឹងពីរបៀបដែលពួកគេអាចចូលរួមថែទាំវា។ |
ជំហានទាំងនេះអាចធ្វើជាគំរូសម្រាប់គម្រោងការពារទីជម្រាលនៅក្នុងសហគមន៍នានា។ ផ្នែកដ៏សំខាន់បំផុតនៃគម្រោង គឺការធ្វើឲ្យមនុស្សច្រើនបំផុតចូលរួមសហការគ្នាដើម្បីជាផលប្រយោជន៍យូរអង្វែងសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នា។